دانشکده معماری

آموزش معماری در ایران با تاسیس دانشکده هنرهای زیبا در سال 1318 آغاز به فعالیت نمود.

بنیان‌گذاران آموزش معماری در ایران، باستان‌شناسان فرانسوی و فارغ‌التحصیلان رشته معماری مدرسه عالی ملی هنرهای زیبای فرانسه بودند و آموزش دانشکده نیز براساس روش تدریس معماری در فرانسه پایه‌گذاری شد. در ابتدای تأسیس، دوره آموزش در سه بخش کار عملی مقدماتی، سیکل اول و سیکل دوم تدریس می‌شد. دروس نظری محدود به: هندسه فضایی، ترسیم فنی و پرسپکتیو، ایستایی، بتن و فولاد، نقشه‌برداری و برآورد، عناصر و جزئیات ساختمان، تاریخ و هنر و زبان فرانسه بود. انتخاب دانشجوی معماری در دانشکده هنرهای زیبا از سال 1334 با آزمون‌ ورودی اختصاصی صورت می‌گرفت و دانشجویان پس از گذراندن دوره مقدماتی، وارد دوره‌های سیکل اول و سیکل دوم شده و کارهای عملی معماران مدرن را تجربه می‌کردند. آموزش دانشکده در سال‌های 1340 تا 1345 تغییر کرد و سیکل اول و دوم ادغام شدند و سیستم واحدی جایگزین شد.

در ساختار جدید رشته معماری، که در سال‌های اخیر به صورت کارشناسی ارشد ناپیوسته اجرا شد، آموزش معماری به تربیت کارشناسانی با کارایی‌های عمومی و حرفه‌ای اختصاص یافت. تقویت تخیل، تجسم فضایی، مهارت‌های بیانی، تقویت قدرت خلاقیت و اعتماد به نفس محورهای اصلی این دوره‌ها را تشکیل می‌دهند. این محورها در قالب سه درس کارگاهی درک و بیان محیط، هندسه کاربردی، و مصالح و ساخت، سازماندهی شده‌اند، تأثیر و تأثر بین دروس و طرح‌ها و روابط زنده بین آنها لازمه و شاخصة اجرای موفق برنامه آموزش معماری است. طراحی امری خلاقه است و آموزش آن نیز، که با شکوفایی استعداد خلاقه سروکار دارد، خود امری خلاقه است، بنابراین در شیوه‌های ارتباط با دانشجو نیاز به کار مستمر خلاق از سوی مدرسان و برنامه‌ریزان دارد.

معماری نه تنها همواره سرپناهی برای انسان به وجود آورده، که جایگاه بروز تمامی ارزش‌ها، اعتقادات، روحیات و عواطف انسان با تمامی پیچیدگی‌هایش بوده است. معماری در حقیقت تنها معرفت‌ها و نظریه‌های مربوط به موضوع بنا نیست، بلکه معرفت و عمل در معماری به هم پیوسته‌اند. طراحی معماری، تألیفی یکپارچه و وحدت‌یافته از عرصه‌های مختلفی است که از هم قابل تفکیک و تبیین نبوده و همه عوامل ذی‌نفوذ با پیوستگی و وحدت کامل در رشد و حرکت طرح موثرند.

برای جستجو در ارتباط علوم و هنرها با معماری و نیز درک بهتر این ارتباط، می‌توان طراحی معماری را از نظر نوع و کیفیت به عرصه‌های ارزش‌ها، آگاهی‌ها، و ترکیب تقسیم کرد. ارزش‌ها در حقیقت مبنا و اصول کار طراحی را به دست داده و معیارها و ضوابط، تکیه‌گاه‌های حرکت را در اختیار معمار قرار می‌دهند. در عرصه آگاهی‌ها، حوزه معماری نیاز ترکیب و طراحی و پدیده آوردن فضای زیست انسان در طبیعت است و دو موضوع «انسان» و «طبیعت»، سر منشاء همه این معارف و دانش‌ها هستند. شناخت مسایل و مختصات محیطی و اقلیمی، معمار را در انطباق هرچه بیشتر طرح با محیط بیرونی و فراهم ساختن محیط مناسب برای انسان یاری می‌کند. در عرصه ترکیب، محدوده اصلی کار معمار خلاقیت و ابداع است. معمار در این حوزه براساس ارزش‌ها، معرفت‌ها و دانش خود، سعی در خلق فضایی با کیفیت مطلوب زندگی برای انسان دارد. اگر علوم در زمینه دانش‌ها و معرفت‌های لازم برای کار معمار طرح می‌شوند، هنرها در عرصه ترکیب موثرند. به عبارتی، علوم در حقیقت مددکار، آگاهی دهنده و ایجادکننده امکانات برای معمارند، حال آن که هنرها زمینه‌ساز سمت و سو یافتن و روح‌بخش بودن ذهن معمار و محصول کار او هستند. هنرها، نگاه و بینش کیفی را در خود دارند که زمینه اصلی کار معماری است، در حالی که علوم مختلف در موضوعات مشخص به تحقیق می‌پردازند و نتایج حاصل شده را در اختیار معمار قرار می‌دهند.

در خصوص مقاطع تحصیلی و گرایش‌های رشته معماری، لازم به ذکر است که تا سال 1377 پذیرش دانشجو به صورت کارشناسی ارشد پیوسته معماری بود. از سال 1378 و در قالب برنامه متمرکز کشوری، دوره کارشناسی ارشد پیوسته به دوره کارشناسی تغییر پیدا کرد. برنامه دوره دکتری در ایران نیز برای اولین بار در سال 1369 توسط گروه معماری دانشکده هنرهای زیبا تهیه و به تصویب شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم رسید.

با توجه به نیازهای جامعه به تخصص‌های روز، گروه معماری این دانشکده برای اولین بار از سال 1379 اقدام به پیشنهاد تاسیس رشته تخصصی معماری نمود. براین اساس، طرح درس رشته معماری طراحی منظر، مرمت ابنیه و مدیریت پروژه و ساخت، در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته تهیه و به تصویب وزارت علوم رسید و از سال 1381 اقدام به پذیرش دانشجو گردید. ضمناً در قالب تداوم ایده فوق، دو رشته جدید «انرژی معماری»، و «تکنولوژی معماری» نیز تعریف و تصویب رسیده است و از سال 1384 دانشجویان در این دو رشته مشغول به تحصیل می‌باشند. این گرایش­ها در سال­های اخیر نیز مورد بازبینی قرار گرفته و تعداد گرایش­های آن­ها بیشتر از قبل شده است.

دانشکده هنرهای زیبا در سال 1384 به پردیس هنرهای زیبا تغییر نام یافت و گروه‌های موجود در دانشکده هنرهای زیبا، تحت عنوان دانشکده به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند. در حال حاضر گروه معماری با عنوان «دانشکده معماری» و با ساختاری جدید، دارای گروه‌های آموزشی "معماری"، "فناوری معماری"، "مرمت" و "منظر" می‌باشد.